Trong kháng chiến chống Mỹ, có không ít những bà mẹ người Kh’mer một lòng kiên trinh với cách mạng, gởi những đứa con ruột thịt của mình cho kháng chiến. Trong đó có Bà Thạch Thị Thanh – Người phụ nữ Kh’mer, Người Mẹ, Người Bà. Bà là Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Hội Liên Hiệp Phụ nữ Giải phóng Miền Nam Việt Nam, Đảng viên Đảng Nhân dân Cách Mạng Việt Nam năm 1961 (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam).

Hàng năm, cứ vào giữa tháng 4 Dương lịch (từ ngày 13 đến 16) người Kh’mer lại nô nức đón mừng năm mới – Lễ Chôl Chăm Thmây. Ngoài ý nghĩa đón năm mới, Lễ Chôl Chăm Thmây được xem là lễ Tết lớn nhất của người Kh’mer, nó còn có ý nghĩa chấm dứt thời kỳ nắng hạn bước sang thời kỳ có nước trời dồi dào để chuẩn bị cho mùa vụ tới. Trong những ngày này, bà con Kh’mer đi lại thăm hỏi, mừng tuổi năm mới, chúc nhau sức khỏe, cuộc sống an vui, phát đạt…

Trải qua bao thăng trầm lịch sử, cùng sống trong một cộng đồng xã hội, người Kh’mer đã từng chung vai sát cánh trong cuộc đấu tranh sinh tồn bảo vệ đất nước, gìn giữ quê hương… Đặc biệt trong kháng chiến chống Mỹ, có không ít những bà mẹ người Kh’mer một lòng kiên trinh với cách mạng, gởi những đứa con ruột thịt của mình cho kháng chiến. Trong đó có Bà Thạch Thị Thanh – Người phụ nữ Kh’mer, Người Mẹ, Người Bà. Bà là Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Hội Liên Hiệp Phụ nữ Giải phóng Miền Nam Việt Nam, Đảng viên Đảng Nhân dân Cách Mạng Việt Nam năm 1961 (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam). Bà sinh năm 1909 trong một gia đình nông dân nghèo dân tộc Kh’mer ở huyện Cầu Kè, Tỉnh Trà Vinh.

Lúc nhỏ, Bà phải đi ở đợ cho địa chủ để kiếm sống. Cách mạng Tháng 8 thành công, gia đình Bà được cấp ruộng đất, thoát cuộc sống nghèo đói, tối tăm. Mang nặng công ơn đối với cách mạng, Bà luôn cùng bà con Việt – Kh’mer ở địa phương đấu tranh chống kẻ thù để giải phóng xóm làng, phum sóc và động viên chồng con tham gia công tác kháng chiến. Đặc biệt từ sau năm 1954, Bà là một trong những người tiêu biểu ở địa phương tích cực đấu tranh chống Mỹ – Ngụy.

Từ năm 1954 đến 1960, trong lúc chính quyền Ngô Đình Diệm lê máy chém đàn áp phong trào yêu nước của nhân dân, giết hại những người kháng chiến cũ, gia đình Bà vẫn một lòng với cách mạng, hết lòng nuôi dưỡng, che dấu cán bộ.

            Từ sau phong trào Đồng khởi 1960 đến 1972, Bà Thạch Thị Thanh liên tục tham gia các công tác cách mạng: Ủy viên Ban cán bộ phụ nữ, Trưởng ban đấu tranh chính trị của xã, Trưởng ban đấu tranh chính trị của huyện, Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Giải phóng miền Nam Việt Nam.

 Suốt 16 năm, từ 1954 đến 1972, Bà đã tổ chức và tham gia trên 400 cuộc đấu tranh chính trị trực diện, trong đó có nhiều cuộc giằng co quyết liệt, chống địch tàn phá chùa chiền, phum sóc, chống bắt lính, đôn quân, đòi cho sư sãi được yên ổn tu hành và cho đồng bào được tự do đi lại làm ăn… Trong những năm từ 1961 đến 1971, địch tiến hành “Bình định” khốc liệt, Bà vẫn bám dân, bám đất, lãnh đạo bà con kiên trì đấu tranh chống mọi hành động tàn bạo của địch, cùng các gia đình có người thân bị bắt đi lính, kêu gọi hàng chục con em trở về với gia đình.

Quá trình hoạt động, Bà đã 4 lần bị địch bắt giam, 3 lần bị giặc bắn bị thương, 1 lần bị bắt trấn nước suốt ngày, Bà không nao núng. Được thả, Bà lại tiếp tục đấu tranh.

Bà còn góp công to lớn trong cuộc xây dựng lực lượng chính trị, vũ trang ở xã nhà. Riêng Bà đã phát triển được 26 hội viên nông hội, 17 hội viên phụ nữ, xây dựng được 3 tổ xung kích đấu tranh chính trị làm nòng cốt, duy trì 1 tổ đổi công gồm 30 tổ viên. Bà cũng đã nhiều lần dẫn du kích đánh đồn, vận động nhân dân giúp đỡ bộ đội và đã tiễn 2 người con thân yêu lên đường kháng chiến.

Đầu tháng 4/1972, khi phong trào tấn công và nổi dậy của quân dân ta bùng nổ, mặc dù tuổi cao sức yếu, Bà vẫn tích cực cùng chính quyền cách mạng lãnh đạo đồng bào bao vây đồn bót, phá thế kềm kẹp của địch. Ngày 12/07 trong khi địch ném bom, bắn phá dữ dội để dọn đường xua quân, giải tỏa đồn R đang bị quân ta vây chặt, Bà đã dũng cảm băng qua bom đạn ác liệt, chở xuồng đưa du kích qua sông đánh địch. Xong nhiệm vụ, khi trên đường về, gặp lúc địch ném bom, Bà đã anh dũng hy sinh.

Bà Thạch Thị Thanh đã được Mặt trận Dân tộc Giải phóng tỉnh Trà Vinh và Tây Nam Bộ tặng nhiều Bằng khen, được Trung ương Hội LHPNGMN tặng danh hiệu “Mẹ tiên tiến”, được Ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam công nhận “Chiến sỹ thi đua đấu tranh chính trị toàn miền Nam” trong những năm từ 1963 – 1966 và được thưởng Huân chương Giải phóng hạng 2.

63 tuổi đời, 27 năm tham gia công tác cách mạng, Bà Thạch Thị Thanh đã nêu tấm gương sáng về lòng trung thành với cách mạng, gắn bó mật thiết với nhân dân cùng ý chí chiến đấu vì độc lập tự do của dân tộc.

                                                            Tp. Hồ Chí Minh, ngày 26/04/2011