Tiếng Việt
Trích bài viết (theo lời kể ông Alain Phạm Ngọc Định – con trai của BS Phạm Ngọc Thạch) cùng tựa đề của tác giả Trầm Hương đăng trên báo Công an Nhân dân online vào ngày 25/02/2009
Bà Marie Louise – Phu nhân bác sĩ
Phạm Ngọc Thạch thời trẻ
(ảnh do gia đình cung cấp).
Mối tình không biên giới
Sau thời gian học Đại học Y khoa ở Hà Nội, Phạm Ngọc Thạch quyết sang Pháp du học, chuyên sâu về bệnh lao phổi. Sau 2 năm miệt mài học tập, ông được thăng chức làm giám đốc bệnh viện lao vùng núi phía đông nước Pháp, vừa là bác sĩ chuyên khoa tại Viện Điều dưỡng Haute Ville.
Tại Bệnh viện Lao, ông gặp gỡ Marie Louise, một cô gái Pháp xinh đẹp, tận tụy, gương mẫu trong vai trò một nữ y tá. Qua những lần trò chuyện, nghe BS Phạm Ngọc Thạch kể về quê hương, cô vừa ngỡ ngàng, vừa bắt đầu hiểu ra còn có những vấn đề rất nặng nề, phức tạp giữa những người nắm quyền ở nước Pháp và thuộc địa.
Lòng nhiệt thành, tài năng và sự tận tụy của BS Thạch đã thuyết phục cô. Tự bao giờ, trái tim cô đã dành cho người đàn ông Việt Nam hiếm hoi hành nghề bác sĩ trên nước Pháp. Đem lòng yêu BS Thạch, cô cũng bắt đầu tìm hiểu và dành cho đất nước Việt Nam một tình cảm đặc biệt.
Đầu năm 1936, BS Phạm Ngọc Thạch quyết định trở về Việt Nam. Đọc được trong mắt Marie Louise một nỗi buồn sâu thẳm, ông thẳng thắn nói với cô: “Chúng mình có thể tạo nên một cuộc sống bên nhau. Nhưng trước khi em quyết định, em phải biết là cuộc đời tôi ưu tiên cho cuộc đấu tranh giành lại độc lập cho Tổ quốc tôi. Nếu em chấp nhận tôi ở ý nghĩa này thì em có thể gặp lại tôi ở Sài Gòn, sau vài tháng”.
Trong đáy lòng, ông không nghĩ Marie Louise đi đến quyết định rời Pháp đến Việt Nam. Thật ra, với Marie Louise, một cô gái được sinh ra trong một gia đình truyền thống ở Pháp, đó không phải là một quyết định dễ dàng. Nhưng trái tim cô luôn bị thôi thúc được gặp lại ông, dù phía trước với cô là một đất nước xa xôi, bất ổn với các khuynh hướng chính trị.
Anh Định nói: “Khi xách vali xuống tàu là mẹ tôi đã can đảm “bước một bước lớn” hơn 10.000 cây số từ Pháp đến Việt Nam. Vì vậy, khi nhận được điện của mẹ tôi báo tin sẽ đến Việt Nam, cha tôi cũng không tin đó là sự thật. Ông vừa ngỡ ngàng, vừa thấy tràn ngập hạnh phúc đón mẹ tôi. Papa tôi vô cùng xúc động khi nhận ra mẹ tôi chỉ mua vé lượt đi mà không có khứ hồi. Phải có một tình yêu mãnh liệt, bà mới dám “phiêu lưu” như vậy. Lúc đó, bà chỉ có một thứ vũ khí duy nhất là tin vào sự thôi thúc của trái tim mình.
Papa tôi đưa bà đến Tòa Thị chính làm giấy hôn thú. Mẹ tôi thoáng buồn vì không thuyết phục được ông làm đám cưới ở nhà thờ theo lễ nghi đạo Công giáo. Bù lại, ông dành cho mẹ tôi một tình yêu sôi nổi, chân thành.
Thời gian đầu cha mẹ tôi thuê một căn biệt thự ở đường Sương Nguyệt Ánh. Sau đó ông thuê biệt thự số 202 đường Stratégique (nay là đường Nguyễn Thị Minh Khai) mở rộng phòng mạch. Tôi đã từng có những năm tháng tuổi thơ gắn bó với tòa nhà này…”.
Tại ngôi biệt thự này, từ năm 1936 cho đến trước khi cuộc Cách mạng tháng Tám diễn ra ở Sài Gòn, Marie Louise đã trải qua những năm tháng tràn ngập hạnh phúc. BS Thạch nhanh chóng giàu có nhờ chuyên sâu nghiên cứu bệnh lao phổi, một căn bệnh nan y đang hoành hành ở Việt Nam những năm trước 1930.
Nhờ những mối quan hệ rộng, ông cũng biết đầu tư sinh lời. Ông dành tiền mua hàng ngàn mẫu đất ở miền Tây, mua nhiều biệt thự ở Đà Lạt, liên tục đổi xe hơi. Vào ngày nghỉ, ông tự tay lái xe đưa vợ con đi Đà Lạt, Vũng Tàu “đổi gió”. Chính tại ngôi nhà này, bà đã biết được mối quan hệ của chồng với những người bạn thân thiết của ông như luật sư Thái Văn Lung, kỹ sư Kha Vạn Cân, BS Nguyễn Văn Thủ…
Bà biết được mối quan hệ của ông với những người làm “quốc sự” lật đổ chính quyền thực dân. Bà biết được cả mối quan hệ phức tạp giữa BS Thạch và tên trùm mật vụ I-đa với “người giấu mặt” là những cán bộ cao cấp của Cộng sản. Bà biết tất cả nhưng lặng lẽ quan sát, lặng lẽ ủng hộ chồng.
………
Ngay trong ngày 2/9, đứng trên lễ đài đại lộ Norodom, đọc diễn văn mừng Cách mạng Tháng Tám thành công, trong sự hưởng ứng nồng nhiệt của hơn 1 triệu dân Sài Gòn – Gia Định, ông Trần Văn Giàu hiểu, sớm muộn gì bọn Pháp cũng sẽ quay trở lại.
……….
Trong làn sóng cách mạng dâng cao ấy, bà Marie Louise cùng một người bạn mặc bộ quần áo đẹp nhất, hân hoan đổ ra đường mừng Việt Nam độc lập. Đó cũng là cách bà bày tỏ tình yêu dành cho chồng. Bà biết rất rõ lòng ái quốc của BS Phạm Ngọc Thạch, từ lúc gặp ông ở bên Pháp, biết rất rõ những hoạt động thầm lặng, những đóng góp to lớn của chồng về tài sản cho cách mạng.
Nhưng oái oăm thay, trong bừng bừng khí thế cách mạng, lòng căm thù quân Pháp sôi sục vì hành vi bị bắn lén, những người tham gia míttinh đã không ngần ngại xông vào “bà đầm” sang trọng. Họ làm sao biết “bà đầm” với đôi mắt xanh biếc, mái tóc vàng óng ấy là Marie Louise – phu nhân của “người đứng đầu” lực lượng Thanh niên Tiền phong – lực lượng góp phần quan trọng làm nên thành công trong Cách mạng Tháng Tám ở Nam Bộ.
Bà trở về nhà, người đẫm máu, mặt sưng vù, bị gãy 8 chiếc răng. Bà khóc, trách chồng. Ông ôm vợ vào lòng, nói lời dịu dàng, giải thích cho bà hiểu tình hình rối ren, phức tạp của chính trị, về dã tâm chiếm lại Việt Nam của người Pháp. Chính vì nhận ra dã tâm ấy, ngày 23/9/1945, sau khi hội ý với Chủ tịch Lâm ủy Hành chánh Nam Bộ Trần Văn Giàu không dự bữa “tiệc công tác” cùng phái đoàn Pháp tại Dinh Thống đốc Nam Kỳ, sáng ngày 23/9/1945, BS Phạm Ngọc Thạch lặng lẽ bước lên chiếc xe hơi, tự lái vào chiến khu…
Marie Louise đứng trước sân ngôi biệt thự ở đường Léon Courbes (nay là đường Sương Nguyệt Ánh), nhìn theo chiếc xe cho đến khi khuất dạng. Bà biết vậy là chồng mình đã dấn thân vào cuộc kháng chiến – một chọn lựa tất yếu của một trí thức mang trong lòng ngọn lửa ái quốc như bà đã từng gặp ở nước Pháp. Bà tôn trọng sự chọn lựa của chồng, dù chết lặng trước nỗi cô đơn và nỗi bất an.
Bà đưa hai con thơ Colette Như Mai và Alain Phạm Ngọc Định về phòng mạch (nay nằm trên đường Nguyễn Thị Minh Khai). Ba mẹ con bà ở lại thành phố bị chiếm đóng, sống qua ngày bằng tiền cho thuê phòng mạch cũ. Danh tiếng BS Phạm Ngọc Thạch để lại khiến phòng mạch luôn đắt khách, dù họ biết người khám chữa bệnh là một bác sĩ khác.
Thi thoảng, Marie Louise nhận được thư chồng gửi về. Dù không theo chồng vào chiến khu, bà lặng lẽ đi theo con đường của chồng bằng cách rất riêng của bà. Bà giấu những chiến sĩ biệt động thành trong phòng mạch, tìm cách chữa lành vết thương và tìm cách đưa họ ra ngoài. Thi thoảng, bà hóa trang thành một phụ nữ Nam Bộ, trong bộ quần áo bà ba, dắt díu hai con lên Thủ Dầu Một thăm chồng.
Trong ký ức Alain Phạm Ngọc Định, anh nhớ như in những ngày “mạo hiểm” được mẹ đưa đi thăm cha. Anh kể: “Mẹ tôi ngủ lại nhà một nông dân, trên bộ ván. Bà con thỉnh thoảng tìm cách xem mặt “bà đầm”. Họ nói với nhau về đôi chân rất trắng của mẹ tôi. Vậy mà đôi chân đẹp của mẹ đã dám lội bộ xuyên qua cánh đồng nứt nẻ mấy cây số để được gặp cha tôi.
Gặp lại nhau, cha tôi ôm chặt mẹ. Còn mẹ tôi lúc ấy hết sức đa cảm, chỉ biết gục đầu vào vai cha tôi òa khóc như đứa trẻ. Nhưng những chuyến đi thăm ấy thưa dần, bởi tình hình ngày càng căng thẳng…”. Thấm thoát mà đã 5 năm trôi qua, cuộc kháng chiến vẫn tiếp diễn, Marie Louise mỏi mòn trông đợi. Bà giằng xé với ý nghĩ ở lại Việt Nam và trở về nước Pháp. Bà hiểu BS Phạm Ngọc Thạch sẽ cảm thông cho quyết định của bà khi mang hai con về Pháp. Bà mong muốn hai con bà được sống và lớn lên trong một hoàn cảnh thuận lợi hơn ở Việt Nam…
……….
Anh Định kể: “Cha tôi là vậy đó. Ông dành cả tâm lực khi tham gia Chính phủ Bác Hồ. Một người bà con biết cha đi sang Pháp, nhờ cha gửi dùm 2.000 đôla cho thân nhân nhưng khi trở về nước, trong túi ông vẫn còn nguyên vẹn số tiền ấy. Không ai dám trách ông vì bản thân ông là con người luôn toàn tâm toàn ý với nhiệm vụ được giao phó. Chính phủ Pháp đón ông rất trân trọng, dành cho ông một chỗ nghỉ trong một khách sạn cao cấp ở Paris nhưng ông đã về sống với mẹ con tôi trong căn nhà nhỏ ở ngoại ô.
……….
Dù không có nhiều thời gian được sống bên cha nhưng Alain Phạm Ngọc Định ảnh hưởng rất nhiều tư tưởng yêu nước của BS Phạm Ngọc Thạch. Năm 19 tuổi, anh quyết định lấy quốc tịch Việt Nam và mẹ anh, bà Marie Louise tôn trọng sự chọn lựa ấy của anh.
Bà làm việc quần quật ngày đêm, nuôi các con học hành thành đạt. Anh trở thành tiến sĩ toán học. Dù đã về hưu, anh vẫn hợp tác dạy ở Đại học Orleaus. Nhiều năm qua, anh vẫn đi về thăm Việt Nam, hỗ trợ Trường đại học Khoa học tự nhiên đào tạo tiến sĩ toán học.
……….
