Liệt sĩ, Bà mẹ Việt Nam anh hùng Phan Thị Hối, sinh năm 1905, hy sinh năm 1954, quê quán: ấp Mũi Lớn, xã Tân An Hội, huyện Củ Chi, thành phố Hồ Chí Minh. Mẹ có chồng, một con trai đã anh dũng hy sinh tuổi thanh xuân của mình cho Tổ quốc trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược và trong công cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, góp phần giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, giành lại độc lập, tự do cho dân tộc.

          Cũng như những bà mẹ Việt Nam anh hùng khác, được sinh ra trong bối cảnh nước mất nhà tan, bị bọn giặc ngoại bang xâm lược, trưởng thành trên mãnh đất Tân An Hội vốn có truyền thống đấu tranh cách mạng kiên cường, không cam chịu sống kiếp đời nô lệ, mẹ Phan Thị Hối đã cùng chồng tham gia hoạt động cách mạng từ trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, mẹ Hối rất kiên cường bất khuất trong công cuộc đấu tranh giành độc lập cho dân tộc, thống nhất đất nước.

          Chồng mẹ, liệt sĩ Phạm Văn Đối, sinh năm 1903, quê quán ở ấp Tiền, xã Tân Thông Hội, huyện Củ Chi, là đảng viên Đảng cộng sản từ năm 1936, hy sinh cùng nhiều đồng chí khác trong phong trào Nam kỳ khởi nghĩa năm 1940 tại Quán Đôi, ấp Bàu Sim, xã Tân Thông Hội.

          Sau khi lập gia đình, mẹ Hối về sống bên quê chồng tại ấp Tiền, xã Tân Thông Hội, chồng hy sinh, gánh nặng gia đình chồng chất lên đôi vai, nhưng lòng mẹ lúc nào cũng chất chứa một nổi uất hận dồn nén. Mẹ vẫn ở vậy cố gắng nuôi con khôn lớn và dạy dỗ các con thành những người hữu ích cho đất nước. Giặc Pháp ra sức khủng bố các phong trào đấu tranh cách mạng, đàn áp nhân dân nên cuộc sống gia đình mẹ càng gặp nhiều khó khăn hơn. Mẹ phải mua gánh bán bưng để nuôi các con và lợi dụng việc đi lại mua bán để nắm tình hình của địch, tiếp tay cho cán bộ vào công tác. Mẹ còn vận động bà con tiếp tế cho cán bộ nằm vùng, vận động đấu tranh cách mạng và nuôi giấu cán bộ.

          Năm 1945, mẹ tiễn người con đầu lòng là anh Phạm Văn Đát tham gia vào bộ đội thuộc đơn vị Chi đội 12, tiếp bước cha anh đứng lên đánh đuổi quân xâm lược.

          Tháng 05/1954, tin vui chiến thắng Điện Biên Phủ đến với nhân dân Tân Thông Hội, càng thôi thúc mẹ Hối cùng mọi người tiến lên giành thắng lợi cuối cùng trong cuộc kháng chiến chống Pháp.

          Bà con ở ấp Tiền, xã Tân Thông Hội chắc không ai xa lạ với mẹ Phan Thị Hối, hình ảnh hy sinh anh dũng kiên cường đã được khắc ghi trong ký ức của mỗi người vì “có những cái chết hóa thành bất tử”. Đó là, vào sáng ngày 10/7/1954, dưới sự lãnh đạo của đồng chí Sáu Bân (Lê Công Tâm),- Bí thư Chi bộ, Mẹ Phan Thị Hối dẫn đầu đoàn biểu tình cùng với các đồng chí Liêu Bình Hương, Phạm Thị Nính, Nguyễn Thị Nữ và các đảng viên và hơn 600 người thuộc các ấp Chánh, ấp Trung, ấp Bàu Sim của xã Tân Thông Hội và các xã lân cận đã tham gia tuần hành, biểu dương lực lượng tại Quán Đôi (khu vực ấp Bàu Sim trên quốc lộ 22). Đoàn người tập trung tại ấp Chánh (gần đồng mã Thầy Chùa), khu vực Quán Đôi kéo ra quốc lộ 22. Cờ đỏ sao vàng tung bay cùng với những băng rôn, khẩu hiệu, bà con hô vang: “Đã đảo đế quốc Pháp- đế quốc Pháp phải thi hành hiệp định đã ký”. Đoàn biểu tình dự định kéo về Nhà Việc tại Củ Chi để đấu tranh đòi thực dân Pháp và tay sai nghiêm chỉnh thi hành Hiệp định Giơ ne vơ. Giặc Pháp đã đàn áp, dìm cuộc biểu tình trong biển máu. Chúng xã súng vào đoàn người biểu tình giết hại 54 người (trong đó xã Tân Thông Hội có 29 người) và làm bị thương 57 người khác. Mẹ Phan Thị Hối đã anh dũng hy sinh khi trên tay vẫn giữ chặc lá cờ Tổ quốc cùng nhiều đồng chí, đồng bào khác, như các đồng chí: Liêu Bình Hương, Phạm Thị Nính…Giặc Pháp bắn giết những người biểu tình rất dã man, nhưng chúng vẫn không giết được tinh thần chiến đấu kiên cường của những người tham gia đoàn biểu tình, trong đó có mẹ Hối là một người phụ nữ Việt Nam anh hùng, năm đó mẹ 49 tuổi.

          Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, tiếp bước truyền thống đấu tranh cách mạng kiên cường bất khuất của quê hương và gia đình, người con trai út của mẹ là anh Phạm Văn Cọ, sinh năm 1936, cũng đã thoát ly gia đình vào bộ đội tham gia chiến đấu, anh là tiểu đội phó Quân giải phóng, hy sinh ngày 25/06/1966.

          Mẹ Phan Thị Hối đã được Thủ tướng Chính phủ cấp Bằng Tổ quốc ghi công và Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký quyết định truy tặng danh hiệu cao quý Bà mẹ Việt Nam anh hùng ngày 17/12/1994. Quyết định số 394 KT/CTN.

          Bà mẹ Việt Nam anh hùng là danh hiệu mà Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam truy tặng cho mẹ Phan Thị Hối vì đã có nhiều cống hiến, hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc. Chiến tranh đã đi qua, hoà bình đã trở về với dân tộc Việt Nam, niềm vui đã trở lại nhưng nỗi đau thì vẫn còn đấy. Mẹ Hối, chồng và người con trai út của mẹ đã không còn nữa vì đã anh dũng hy sinh hiến dâng tuổi thanh xuân của mình cho Tổ quốc.

                                                Tp. Hồ Chí Minh, ngày 26 tháng 7 năm 2023

                                                      Tư liệu của Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ