Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước kéo dài suốt 21 năm diễn ra ở cả miền Nam từ vĩ tuyến 17 trở vào, về sau lan ra cả nước, cả Đông Dương. Cả nước ra trận, trong đó có vô vàn các bà, các mẹ, các chị, các em gái – tay cày tay súng, ở hậu phương và tiền tuyến, ở nông thôn và trên đường phố các đô thị, dọc dãy Trường Sơn và trong ngục tù của kẻ thù, ở chiến trường Nam Bắc hay trên mặt trận chính trị ngoại giao… để góp phần cùng cả dân tộc đi đến thắng lợi cuối cùng.

Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước kéo dài suốt 21 năm diễn ra ở cả miền Nam từ vĩ tuyến 17 trở vào, về sau lan ra cả nước, cả Đông Dương. Cả nước ra trận, trong đó có vô vàn các bà, các mẹ, các chị, các em gái – tay cày tay súng, ở hậu phương và tiền tuyến, ở nông thôn và trên đường phố các đô thị, dọc dãy Trường Sơn và trong ngục tù của kẻ thù, ở chiến trường Nam Bắc hay trên mặt trận chính trị ngoại giao… để góp phần cùng cả dân tộc đi đến thắng lợi cuối cùng.

Bộ sách “Ký ức như huyền thoại”, gồm hai tập, có độ dày hơn 1000 trang, gần 150 bài viết, qui tụ một lực lượng hùng hậu tham gia bài vở gồm các dì, các chị, bộ phận viết sử của các tỉnh Nam Bộ. “ Ký ức như huyền thoại”, phản ánh nhiều mặt phong phú cuộc đấu tranh của phụ nữ miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ dưới sự lãnh đạo của Hội Liên hiệp phụ nữ Giải phóng miền Nam mà người chị cả là Chủ tịch Nguyễn Thị Định. Qua hai tập sách, chúng ta thấy sự tham gia, nhập cuộc của “đội quân tóc dài” có mặt hầu hết trên các mặt trận đấu tranh từ công khai, bí mật, hợp pháp, bán hợp pháp; từ phong trào đấu tranh đô thị đến nông thôn; từ vùng đồng bào Kinh đến dân tộc; từ đấu tranh trực diện trên chiến trường đến đấu tranh trong lao tù, trên diễn đàn, trên bàn hội nghị, mặt trận ngoại giao; các hoạt động sinh hoạt ở vùng căn cứ, các trường lớp huấn luyện, đào tạo, chuyện bếp núc trong những ngày đầu làm báo…

Mỗi một câu chuyện kể, mỗi một hồi ức của các dì, các chị đưọc chuyển tải bằng giọng văn chân chất, giản dị không bóng bẩy văn chương song thấm đẫm nghĩa tình sâu đậm với vận mệnh của quê hương đất nước. Những trang viết do vậy lắng đọng và giàu cảm xúc. Những ký ức được ghi lại hơn cả huyền thoại khi ta bắt gặp hình ảnh người mẹ, người vợ, người chị, người phụ nữ trong chiến tranh. Những nỗi đau, những hy sinh mất mát hay những giây phút hạnh phúc hiếm hoi trước, trong và sau cuộc chiến được các dì, các chị thể hiện và ứng xử theo cách rất riêng, rất “ phụ nữ”. Vừa quyết liệt, gan góc, dũng cảm, mưu trí, thông minh vừa đằm thắm, chịu đựng, dịu dàng và lãng mạn… Gan góc và liều lĩnh như “anh” bộ đội Trần Quang Mẫn, nhớ chuyện tàu “ Mạnh Lệ Quân giả trai” mà trốn nhà giả trai gia nhập quân đội để được đánh giặc cứu nước. Điệu đàng như cô du kích Bảy mô, bí mật dấu trái dừa khô để chắt ép chút tinh dừa để làm đẹp, làm duyên cho mái tóc óng ả của mình. Lãng mạn như cô dâu Đặng Ái Việt, trong trong mùa nước nổi, sông Vàm Cỏ Đông ngập lút bờ, quyết ôm thùng phuy, lội sông hối hả để về kịp lễ thành hôn cùng chú rể Phạm Khắc. Và niềm vui sướng, hạnh phúc khó tả của các chị trong chiến khu khi được chia sẻ niềm vui cùng cô em gái cưng vào ngày vui nhất đời bằng bó hoa lan rừng tết vội song không kém phần xinh xắn. Và còn nhiều những câu chuyện đau xé lòng bởi những cuộc chia ly, mất mát của những người thân yêu nhất ngay trong những ngày tháng chiến tranh khói lửa. Hoặc câu chuyện cười ra nước mắt bởi nữ anh hùng người dân tộc Kan Lịch, chưa bao giờ thạo tiếng Kinh, chỉ biết gọi người con trai cùng đơn vị là đồng chí, đã gan cùng mình khi thét to ra lệnh gọi hàng các binh lính Việt Nam Cộng hòa cũng bằng hai từ “ đồng chí”.

Tuyển tập “Ký ức như huyền thoại” là công trình tập thể của những người trong cuộc đã phần nào góp phần phác họa lại chân dung của người phụ nữ miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ. Mỗi một cuộc đời được ghi lại – đương nhiên chỉ có thể là một phần, thậm chí một phần nhỏ – đều có ý nghĩa tiêu biểu cho toàn bộ bản hùng ca của phụ nữ Việt Nam nói chung và phụ nữ miền Nam nói riêng trong thời đại Hồ Chí Minh.

Có thể nói “Ký ức như Huyền thoại” không chỉ là kỷ niệm, là hồi ức để những người trong cuộc nhắc nhở, gợi nhớ cho nhau về câu chuyện một thời mỗi khi có dịp gặp gỡ hoặc ngồi ôn lại câu chuyện cũ, mà như một lời gửi gắm đến những người trẻ hôm nay niềm tự hào và sự trân trọng với quá khứ sống và chiến đấu cho ngày hôm qua của những bà mẹ, người chị Việt Nam “ Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang” để sống đẹp và xứng đáng hơn cho ngày mai.

Bộ sách hiện được lưu trữ tại thư viện Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ. Xin được trân trọng giới thiệu cùng quý bạn đọc!

Tp. Hồ Chí Minh, ngày 8 tháng 4 năm 2021

Nguyễn Thị Kim Voanh

Chi đoàn Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ