English
Khi những cánh phượng đỏ rực trên sân trường, tiếng ve bắt đầu kêu rộn rã báo hiệu mùa hè đã đến. Tháng 6 lại về trong niềm hân hoan đón chào một ngày mới, một ngày Tết thật đặc biệt dành cho các cháu thiếu nhi. Đó chính là ngày Quốc tế Thiếu nhi – Ngày Tết của tình yêu thương và nhân ái.
Ngày Quốc tế Thiếu nhi – đây là ngày để tôn vinh trẻ em và thúc đẩy các hoạt động vì quyền lợi của trẻ em. Ngày Quốc tế Thiếu nhi cũng chính là thời điểm để mọi người nhận thức rõ hơn về vai trò của trẻ em đối với sự phát triển của xã hội nói chung. Những “búp trên cành”, những mầm non tương lai chính là một phần tài sản vô giá của gia đình, xã hội và các em sẽ là những người kế thừa, tiếp nối những ước mơ, những hành trình cuộc sống của chính cha anh mình và phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, viết tiếp những trang sử còn dở dang…
Ngày Quốc tế Thiếu nhi 1/6 bắt nguồn từ một sự kiện lịch sử đau lòng và khó quên của nhân loại. Sự kiện xảy ra vào những năm 1942 – 1944, vào rạng sáng 1/6/1942, quân phát xít Đức bao vây làng Lidice (Tiệp Khắc cũ, nay là Cộng hòa Séc), chúng bắt đi 173 người đàn ông, 196 người phụ nữ và trẻ em. Tại đây, chúng đã ra tay sát hại 66 người và đưa 104 em thiếu nhi bị đưa vào trại tập trung, hơn 88 em đã chết trong các phòng hơi độc, 9 em khác bị đưa đi làm tay sai cho bọn phát xít. Hai năm sau, ngày 10/6/1944, phát xít Đức lại bao vây thị trấn Oradour (Pháp), chúng dồn hơn 400 người vào trong một nhà thờ, trong số đó có rất nhiều phụ nữ và hơn 100 trẻ em rồi phóng hỏa đốt cháy toàn bộ nhà thờ khiến những người bên trong thiệt mạng.
Để tưởng nhớ đến hàng trăm trẻ em vô tội đã bị phát xít Đức sát hại nhẫn tâm, năm 1949, Liên đoàn Phụ nữ dân chủ Quốc tế đã quyết định lấy ngày 1/6 hàng năm làm ngày Quốc tế bảo vệ thiếu nhi, nhằm yêu cầu Chính phủ các nước phải nhận trách nhiệm về đời sống của thiếu nhi, yêu cầu giảm ngân sách quân sự để tăng ngân sách giáo dục, bảo vệ và chăm sóc thiếu niên, nhi đồng. Tiếp theo, tháng 4/1952 tại Viên (Thủ đô nước Áo) đã có cuộc họp quốc tế bảo vệ thiếu nhi. Hội nghị này đã yêu cầu tất cả chính phủ các nước đặt ra pháp luật cho nước mình nhằm đảm bảo hạnh phúc cho các bà mẹ và trẻ em, đòi cấm dùng những phát minh khoa học vào mục đích chiến tranh. Đến năm 1955, đại hội các bà mẹ của hầu hết các nước trên thế giới họp tại Mátxcơva (Nga) đã tố cáo bọn đế quốc âm mưu gây lại chiến tranh và kêu gọi các bà mẹ khắp năm châu siết chặt thêm hàng ngũ đấu tranh cho một nền hoà bình bền vững trên đất nước. Kể từ năm 1950, ngày 1/6 hàng năm đã trở thành ngày của thiếu nhi. Từ đó đến nay, các tổ chức phụ nữ, thanh niên các nước đã chính thức lấy ngày này làm ngày biểu dương lực lượng đấu tranh chống lại các thế lực xấu gây chiến tranh để bảo vệ hạnh phúc cho các bà mẹ và trẻ em trên toàn thế giới.
Việt Nam là nước đầu tiên ở châu Á và là nước thứ hai trên thế giới phê chuẩn Công ước về quyền trẻ em – Văn kiện pháp lý Quốc tế đầu tiên đề cập toàn diện đến các quyền trẻ em dựa trên nguyên tắc trẻ em có quyền được chăm sóc, bảo vệ và giúp đỡ đặc biệt. Từ 15/5 đến 30/6 được coi là tháng “Hành động vì trẻ em Việt Nam”. Ở nước ta, ngay sau khi giành được độc lập, ngày 1/6 và Tết Trung thu (15/8 âm lịch) hàng năm đã thật sự trở thành ngày hội vui chơi tưng bừng của thiếu nhi cả nước. Ngày Quốc tế Thiếu nhi đầu tiên (1/6/1950) diễn ra trong giai đoạn cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của dân tộc ta đang trải qua thời kỳ cam go ác liệt nhất, nhưng Bác Hồ kính yêu vẫn luôn nghĩ tới thiếu nhi cả nước.
Bác viết: “Bác thương các cháu lắm, Bác hứa với các cháu rằng đến ngày đánh đuổi hết giặc Pháp, kháng chiến thành công, Bác cùng Chính phủ và các đoàn thể sẽ cố gắng làm cho các cháu dần dần được no ấm, được vui chơi, được học hành, được vui sướng…”.
Cụ thể hơn, nhân dịp kỷ niệm 20 năm Ngày thành lập Đội thiếu niên Tiền Phong tháng 5/1961, Bác gửi đến thiếu nhi cả nước 5 lời dạy thiêng liêng:
“Yêu Tổ quốc, yêu đồng bào
Học tập tốt, lao động tốt
Đoàn kết tốt, kỷ luật tốt
Giữ gìn vệ sinh
Thật thà dũng cảm”
Cho đến hôm nay, thiếu nhi cả nước vẫn xem đó là mục tiêu để phấn đấu, là tiêu chuẩn để đánh giá đội viên tiêu biểu của Đội. Cũng ngay trong lá thư này, Bác ân cần nhắc nhở thiếu niên nhi đồng: “Mai sau các cháu sẽ là người chủ của nước nhà. Cho nên ngay từ rày, các cháu cần phải rèn luyện đạo đức cách mạng để chuẩn bị trở nên người công dân tốt, người cán bộ tốt của nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh”.
Bác còn xác định trách nhiệm chăm sóc giáo dục các em không phải của riêng ngành nào, tổ chức nào mà là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân. Người luôn luôn nhắc nhở chúng ta phải quan tâm đến việc giáo dục thiếu niên nhi đồng. Trong thư gửi Hội nghị cán bộ phụ trách nhi đồng toàn quốc, ngày 25/8/1950, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Giáo dục nhi đồng là một khoa học. Cách dạy trẻ, cần làm cho chúng biết yêu Tổ quốc, thương đồng bào, yêu lao động, biết vệ sinh, giữ kỷ luật, học văn hóa. Đồng thời phải giữ toàn vẹn tính vui vẻ, hoạt bát, tự nhiên, tự động, trẻ trung của chúng, chớ nên làm cho chúng hóa ra già cả”. Bác cũng căn dặn người lớn phải quan tâm chăm sóc, giáo dục các em. Người nhắc nhở, ngày Tết Thiếu nhi 1/6, người lớn trước hết là bố mẹ, cô giáo, thầy giáo, Đoàn Thanh niên nhớ nhiệm vụ của mình đối với nhi đồng và người lớn phải là tấm gương cho trẻ em, phải “khéo giáo dục để mai sau nhi đồng trở thành người công dân có tài, có đức”. Từ đó về sau, hàng năm cứ đến ngày Tết thiếu nhi và Tết Trung thu, thiếu nhi cả nước ta lại hân hoan đón thư chúc mừng của Bác Hồ. Bác luôn hết sức quan tâm, dạy bảo các cháu nên người, trong đó 5 Điều Bác dạy thiếu niên nhi đồng đã trở thành nội dung giáo dục đối với Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh.
Tình yêu thương thiếu niên nhi đồng được Chủ tịch Hồ Chí Minh thể hiện bằng tất cả tấm lòng của người ông, người bác, người cha và với tầm nhìn của một vị lãnh tụ thiên tài chăm lo cho thế hệ tương lai của nước nhà. Trong hoàn cảnh nào và ở đâu, Người cũng luôn nghĩ về các cháu, hướng các cháu vào những hoạt động vui chơi bổ ích và nề nếp kỷ luật. Dù bận trăm công nghìn việc lãnh đạo đất nước, nhưng Người vẫn luôn dành thời gian đi thăm các trường học, lớp mẫu giáo, trại thiếu nhi… động viên, khuyên nhủ và cùng vui chơi với các cháu. Đặc biệt, Người thường xuyên viết thư thăm hỏi, gửi quà động viên các cháu thiếu niên nhi đồng miền Nam đang sống dưới sự đàn áp của Mỹ – Ngụy, chưa có một ngày hòa bình thật sự. Tình yêu đó, sự quan tâm đặc biệt đó bắt nguồn từ lý tưởng: “suốt đời phấn đấu cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng con người”. Ở Người, quan điểm về bảo vệ, chăm sóc giáo dục trẻ em đã sớm trở thành một bộ phận của tư tưởng giải phóng dân tộc và xây dựng xã hội văn minh. Bác luôn có một sự gắn bó mật thiết, một tình cảm trìu mến, hiền hòa và chu đáo với thiếu nhi. Đó là sự ấm áp vô cùng to lớn của một vị lãnh tụ vĩ đại. Bác không bao giờ quên chuẩn bị những gói kẹo, gói bánh để làm quà tặng cho các em nhỏ, thể hiện sự quan tâm chu đáo của Người. Đối với thiếu nhi, đặc biệt là các cháu bé, Bác luôn ân cần, gần gũi và ấm áp như vậy. Bác luôn chỉ dạy các em nhỏ bằng những lời nói hết sức giản dị, tạo cảm giác thoải mái, yêu thương đến các em.
Hết lòng thương yêu và ân cần dạy bảo thiếu nhi, Bác Hồ rất tin tưởng xác định trách nhiệm trọng đại của thiếu nhi đối với tương lai đất nước. Trong thư gửi học sinh vào tháng 9 năm 1945, Bác đã viết: “Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các cháu”.
Nói về những tình cảm của Bác đối với đồng bào miền Nam nói chung và các cháu thiếu niên, nhi đồng nói riêng đó là sự quan tâm, chăm sóc, là tình yêu thương được hình thành và bồi đắp qua năm tháng. Từ những ngày đầu tiên bắt đầu hành trình ra đi tìm đường cứu nước, người thanh niên Nguyễn Tất Thành đã mang theo trong mình hình ảnh một nửa đất nước còn đang bị thực dân cai trị, nơi đồng bào vẫn đang ngày đêm chịu đựng sự tàn ác của kẻ thù. Cho tới ngày Bác trở về nước hoạt động cách mạng năm 1911, tới những năm tháng sau kháng chiến chống Pháp, miền Bắc đã được tự do, nhưng Tổ quốc vẫn còn nỗi đau chia cắt, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn có điều trăn trở làm sao để giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, “cố gắng giải phóng nhanh để Bác vào thăm đồng bào miền Nam”. Trước lúc ra đi vào cõi vĩnh hằng, Bác để lại muôn vàn tình yêu thương cho dân tộc Việt Nam, trong bản Di chúc của mình, Bác đã hai lần nhắc đến nhi đồng, đến miền Nam. Đoạn mở đầu, Bác viết: “Tôi có ý định đến ngày đó, tôi sẽ đi khắp hai miền Nam Bắc, để chúc mừng đồng bào, cán bộ và chiến sĩ anh hùng; thăm hỏi các cụ phụ lão, các cháu thanh niên và nhi đồng yêu quý của chúng ta!…”. Đoạn kết thúc, Bác lại viết: “Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dân, toàn Đảng, cho toàn thể bộ đội, cho các cháu thanh niên và nhi đồng. Tôi cũng gửi lời chào thân ái đến các đồng chí, các bầu bạn và các cháu thanh niên, nhi đồng quốc tế”. Tuy Bác đã đi xa nhưng những lời căn dặn, hành động, tình cảm của Bác sẽ mãi mãi khắc sâu trong tâm trí thiếu niên, nhi đồng nói riêng và mỗi người dân Việt Nam nói chung.
Nhớ ơn Bác, toàn thể thiếu nhi Việt Nam nguyện cố gắng học tập, tu dưỡng và rèn luyện thật tốt, trở thành con ngoan, trò giỏi để xứng đáng là “Cháu Bác Hồ Chí Minh” như Người hằng mong đợi.
Hưởng ứng Tháng hành động vì trẻ em năm 2025 với chủ đề “Ưu tiên nguồn lực hoàn thành các mục tiêu vì trẻ em”. Các tổ chức và cá nhân hãy đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền luật pháp, chính sách, chương trình, kế hoạch về bảo vệ, chăm sóc trẻ em; tăng cường công tác tuyên truyền các chương trình, kế hoạch về bảo vệ, chăm sóc trẻ em trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh…; tổ chức thăm hỏi và tặng quà cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, trẻ em thuộc hộ gia đình người có công với cách mạng, trẻ em thuộc hộ nghèo, cận nghèo vượt khó, học giỏi; trẻ em bị mắc bệnh hiểm nghèo, trẻ em bị bạo lực, xâm hại, các cơ sở bảo trợ, nuôi dưỡng trẻ em… phù hợp với điều kiện thực tế; tổ chức các hoạt động thúc đẩy sự tham gia của trẻ em; triển khai nhiều hoạt động ngày Quốc tế thiếu nhi 1/6 và tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra về công tác bảo vệ, chăm sóc trẻ em. Chúng ta cần đấu tranh bảo vệ quyền trẻ em để giúp các em được phát triển và hạnh phúc. Ngoài phạm vi gia đình, trong toàn xã hội, đây là ngày nhắc nhở mỗi chúng ta hãy mạnh mẽ đấu tranh để bảo vệ trẻ em trước tất cả những sự xâm hại không đáng có, đặc biệt là sự xâm hại về thể xác và tinh thần. Những vấn đề như bạo hành trẻ em, ấu dâm cần được lên án mạnh mẽ và những kẻ đã gây ra sự tổn thương cho các em nhỏ cần được trừng phạt nghiêm khắc. Với tâm hồn non nớt, trong sáng, các em nhỏ cần được bảo vệ và dạy dỗ một cách hợp lý, khoa học để có sự phát triển toàn diện. Với những ý nghĩa như vậy, cha mẹ, thầy cô chính là những người cần giúp các em thiếu nhi hiểu được quyền và nghĩa vụ của mình. Ngày Quốc tế thiếu nhi 1/6 là ngày mà các em xứng đáng nhận được nhiều sự yêu thương hơn bao giờ hết. Việc chăm sóc, bảo vệ trẻ em, giáo dục trẻ em là công việc thường xuyên và liên tục, toàn diện và lâu dài. Hãy để trẻ em được hưởng thụ quyền lợi chính đáng và có điều kiện để vươn tới những ước mơ cao đẹp trong cuộc sống. Con người ai cũng có những trải nghiệm và tuổi thơ khác nhau, nhưng những ngày tết Thiếu nhi, hay tết Trung thu luôn khắc ghi những kỷ niệm êm đềm về tuổi thơ trong sáng. Dù ta có đi đâu làm gì, vẫn luôn nhớ về tuổi thơ ấy. Do vậy, hãy dành cho trẻ nhỏ những ký ức thật đẹp đẽ về tuổi thơ, hãy để cho các cháu được vui chơi, được tận hưởng niềm hạnh phúc của mình.
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 28 tháng 05 năm 2025
Phạm Tuấn Trường
Phòng Truyền thông – Giáo dục và Quan hệ quốc tế
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- Hồ Chí Minh (2011). Toàn tập, Tập 4. NXB Chính trị Quốc gia.
- Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (2023). Báo cáo tổng kết công tác bảo vệ trẻ em.
- Công ước Liên Hợp Quốc về Quyền Trẻ Em (UNCRC), Việt Nam phê chuẩn năm 1990.
